Назарбаев Университеті – жаңғырту векторы
Университеттің негізі қаланған күннен 10 жыл толуы қарсаңында: уәденің орындалуы
Идеядан – нақты іске
2006 жылдың соңында Қазақстан Республикасының сол сәттегі Президенті Нұрсұлтан Назарбаев мырза өзінің халыққа Жолдауында әлемдік деңгейдегі университет құру туралы жариялады және Үкіметке республиканың ғана емес, сондай-ақ көршілес елдер мен тұтастай әлемнің болашақ көшбасшыларына өзінің есігін айқара ашатын жоғары оқу орнының негізін қалауды тапсырды. Небары үш жарым жыл өткенде идеяның өмір шындығына айналуына, өзінің аты берілген жоғары оқу орны қарқынды дами бастайтынына сеніммен қараған осы кісі ғана болар.
2010 жылдың қыркүйегінде алғашқы 490 студент сол кездегі НУ-дың стратегиялық әріптестерінің бірі Лондонның Университет колледжінің басқаруындағы Назарбаев Университеті (НУ) Дайындық мектебінің Университет алдындағы дайындық бағдарламасына оқуға қабылданған болатын.
Келесі жылы Университет алдындағы дайындық бағдарламасына оқуға қабылданған 470-ке жуық білім алушы НУ-дың алғашқы бакалавр-студенттеріне айналды.
Биылғы күзде НУ кешегі талапкерлердің 9-шы толқынын оқуға қабылдады. Қазіргі таңда студенттердің саны 10 есе өсіп, 5 400-ден асты – олардың ішінде 3 400 бакалавр, 200 докторант студенттерді, сондай-ақ 700-ден астам Университет алдындағы дайындық бағдарламасында білім алушыларды қоса алғанда, жоғары оқу орнынан кейінгі бағдарламалардың 1 300 студенті бар.
НУ студенттері мен түлектері халықаралық ортада, сондай-ақ Қазақстанда да сапалы білім берудің синониміне айналды. Олар халықаралық деңгейде де бәсекеге барынша қабілетті, әлемнің жетекші университеттері оларды оқуға қуана қабылдайды.
Іс жүзінде бакалавриат түлектерінің жартысы білім алуларын жалғастыруға ұмтылады, бұл ретте олардың өршіл идеялары мемлекеттің ғылыми-зерттеу инфрақұрылымын үздіксіз дамытуға мүмкіндік береді. Олардың қалған жартысының басым бөлігі жұмыспен қамтылған және біздің түлектеріміздің, тіпті олардың негізгі мамандануынан тыс салаларда да проблемаларды шешуге қабілеттілігін атап көрсеткен жұмыс берушілер жоғары бағалайды.
Біздің түлектеріміз бастамашыл, командаларда табысты жұмыс істейді, жаңаша ойлайды және табысқа жетуге ұмтылған, сондай-ақ жаңа жағдайларға бейімделуге дайын.
Қазір НУ-да ғылыми зерттеулер серпілісті қарқынмен дамуда: дәйексөз келтіру индексі (ғылыми қоғамдастықтағы әріптестер және басқа да авторлар зерттеушілердің жарияланымдарынан дәйексөздерді қаншалықты жиі келтіретінін өлшейтін барынша кең тараған көрсеткіш) соңғы 5 жылда орта жаһандық көрсеткішке қарағанда 25% жоғары болды. Келесі рейтингтегі Қазақстанның университеттері, бір өкініштісі, әлі күнге дейін, орта жаһандық деңгейден төмен болып қалуда.
НУ зерттеулері нәтижелерінің үштен біріне жуығы 10 жетекші халықаралық ғылыми журналдарда жарияланған. Өлшемнің осы жүйесін пайдаланғанда НУ ТМД-ның топ-10 университеті арасында және Орталық және Шығыс Еуропаның ең үздік 20 университетінің арасында сенімді орналасқан. НУ-дың медицина саласындағы буыны (Медицина мектебі, клиникалар мен зерттеу зертханалары) жетекші халықаралық әріптестермен тығыз ынтымақтасады және қазірдің өзінде Қазақстанда қызмет ететін университеттердің жанындағы медициналық базалары бар басқа да ұқсас жүйелер үшін үлгі ретінде жұмыс істейді.
НУ инновациялық кластері, бір тараптан алғанда, біздің ғалымдарымыздың жұмыстарын коммерцияландыру үшін негіз қалайды, екінші жағынан алғанда, оларда біздің студенттеріміз бен түлектеріміз, сондай-ақ НУ Технопаркі резиденттерінің қатарынан әр түрлі мамандар еңбек етіп жүрген технологияларға бағдарланған стартап-кәсіпорындарды ілгерілету үшін негіз болып табылады. Таяудағы болашақта НУ Astana Business Campus құрылысын салудың арқасында инновациялар дамудың жаңа айналымына қол жеткізеді.
Кампустың дамыған инфрақұрылымымен қолдау көрсетілген рухты асқақтататын жобалардың бар болуының нәтижесінде жоғары білім беру саласының халықаралық сарапшылары НУ-ды «жоғары дамыған қолдау көрсететін инфрақұрылымы бар университеттердің» барынша шектеулі сандарының қатарына қосты. Жылдам қарқынмен дамып келе жатқан және орнықты халықаралық беделге ие болған осындай ЖОО-лар деп түсіндіріледі.
Назарбаев Университеті өзінің беделі мен студенттеріміз бен оқытушы-профессорлар құрамының нәтижелі еңбегінің арқасында қазіргі уақытта Шығыс Азияның (Қытай, Жапония, Оңтүстік Корея), Оңтүстік-Шығыс Азияның (АСЕАН елдері) 15 жетекші университеті мен Арабия түбегін қоса алғанда, басқа да мемлекеттердің университеттерін біріктіретін эксклюзивті «Азия университеттерінің альянсын» құрушылардың арасынан өз орнын алуға әбден лайық.
Жылдам дамуға мүмкіндік берген не?
Назарбаев Университетінің дамуындағы жетістіктер – НУ қоғамдастығының қажырлы еңбегі мен барынша күш-жігерінің және мемлекет басшылығы тарапынан көрсетілген қолдаудың нәтижесі. Университеттің өсіп-өркендеуіне өте жақсы жағдай жасалды: ЖОО арнайы нормативтік-құқықтық базамен қамтамасыз етілді, осының аясында кеңес дәуірінен кейінгі кеңістікте алғаш рет университетке академиялық еркіндік және институционалдық дербестік берілді.
НУ-ға халықаралық және қазақстандық біліктілігі жоғары профессорлар мен ғалымдарды, ең үздік студенттер мен дарынды әкімшілік мамандарды тарту үшін жеткілікті ресурстар бөлінді. Сонымен қатар НУ-да заманауи объектілер де салынды.
Мен НУ қоғамдастығындағы барлық әріптестеріме алғыс айтқым келеді. Оларға деген менің ризашылығым шексіз. Әрине, бәріміз де жүз метрлік марафон жарысына кіріскендей болған әбігер сәттер есімде. Сондықтан әріптестерімнің барлығын осы алған бетімізден қайтпай, алда тұрған сынақтардан мүдірмей өтуге шақырамын.
Басшылықтың Университеттің қалыптасуына қосқан үлесі, жұмсаған уақыты, күш-жігері мен ресурстары алға қойған мақсаттарға сәйкес болуды талап етті. Олардың бірі – НУ-дың әлемдік деңгейде білім бере отырып, бакалаврларды даярлау және студенттердің елінде, өз ортасында білім алып, өсіп-өркендеуі үшін Қазақстанда ғылыми зерттеулер жүргізуіне мүмкіндік жасау бөлігінде НУ-дың «Болашақ» стипендиялық бағдарламасын (Үкімет оның аясында шетелде оқуға мүмкіндік берген) алмастыруы.
10 жыл бұрын қаражат тапшылығына байланысты, университеттің дамуы екіталай болатын. Кейбіреулердің пікірінше, НУ-ға инвестиция бөлінсе, басқа лайықты оқу орындарына бюджет қаражаты бөлінбей қалуы мүмкін деген ойлар да айтылды. Алайда осыған қарамастан, НУ-дың бір студентіне жұмсалатын шығын «Болашақ» бағдарламасы бойынша қаржылық грант шығындарымен салыстырғанда айтарлықтай аз болып шықты.
Бүгінгі таңда алғашқы бес жылда үш жарым мыңнан астам студент НУ-да оқу бітірді. Келесі жылы университет онжылдығын тойлағанда НУ студенттері мен түлектері 10 000-нан астам болады. Олар Елбасының ел алдына қойған – мемлекетіміздің ғасырдың ортасына дейін әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарына кіру міндетінің орындалуына үлес қосатын болашақ көшбасшылар мен модернизаторлардың қатарын көбейтеді. Біздің түлектеріміз әлемдік деңгейдегі мәселелерді шеше алатын болады. Оларды даярлауға жұмсалған қаражаттың орны тез толары анық.
Мен НУ-дың дамуына мүмкіндік беретін тағы басқа да аспектілерді атап өтуге тиіспін. НУ басшылығы алғашқы күннен бастап екі бағыт бойынша берік позиция ұстанды. Біріншісі, дайындық бағдарламаларынан бастап студенттер НУ-ға тек қана меритократия (еңбегіне лайық) қағидаты бойынша оқуға түседі, басқа ешқандай көрсеткіштер ескерілмейді. Екіншіден, университетте барлығы академиялық адалдық қағидатын қатаң түрде ұстануға және ең жоғары академиялық сапаны қамтамасыз етуге тырысуға міндетті, бұл зерттеу университетін құрудың негізі болды.
НУ басшылыққа алатын және НУ дипломдарының халықаралық деңгейде танылуына себепші болатын осы екі қағидатты студенттер мен олардың ата-аналары толық ұғынып, оларды қабылдауы үшін бірнеше жылдар қажет болды. Осы қағидаттарды қатаң сақтаудың тағы да бір артықшылығы – университеттің студенттерді барлық өңірлерден, кез келген мектептерден, материалдық жағдайы әртүрлі отбасылардан, оның ішінде шалғай елді мекендерден қабылдауы.
Оқыту әуелден бастап ғылыми-зерттеу қызметімен біріктірілген болатын. Бакалавр студенттер зерттеу әдістемесімен және этикасымен жақсы таныс болды, өйткені алғашқы күннен бастап оларды ғылыми ізденістің ажырамас бөлігі болып табылатын сыни тұрғыдан ойлауға үйреткен болатын. Университетті құру кезінде ағылшын тілі оқыту және зерттеу тілі болады деп шешілді, бұл қазіргі кездегі бизнес пен ғылымның тілі ретіндегі оның рөлін тану болып табылады.
Әрине, НУ студенттері аймақтық және жаһандық тұрақтылықты нығайту ісіне қазақ халқының қосқан үлесі мен дәстүрлерін терең түсінуі үшін, сондай-ақ қоғамның игілігі үшін қызмет ету арқылы Қазақстанның дамуына өз үлесін қосуы үшін қазақ тілін, Қазақстанның тарихы мен мәдениетін оқып үйренеді.
Алдыңғы қатарлы халықаралық университеттермен орнатылған стратегиялық әріптестік НУ-дың институционалдық дамуын жеделдету мақсатында тағы бір маңызды блокты құрайды. Әріптестік тараптардың тең құқылы ынтымақтастығына айналады деп күтілуде.
Сөйтіп, біз алдын ала ойластыра отырып, түлектердің атрибутында көрсетілетін институционалдық құндылықтарға қатысты келісімге қол жеткіздік. Біз студенттерді болашақ көшбасшы ретінде дайындай отырып, алуан түрлілік пен инклюзивтілікті мойындауға және өз көзқарастарынан өзгеше пікірлерді қабылдауға үйретеміз. Бұл азшылықтың мүдделерін ілгерілету дегенді білдірмейді, керісінше қоғамның зайырлылығына құрмет көрсету, оның этикалық және лингвистикалық плюрализмін тану, ашықтық пен адалдық қағидаттары бойынша онымен өзара іс-қимыл жасау дегенді білдіреді.
Біз айрықша қажеттіліктері бар студенттерді оқыту бойынша инновациялық мүмкіндіктер ұсынамыз. НУ – бұл тек білім беру мекемесі ғана емес. Біз ең алдымен сапалы және жақсы білім беріп, маңызды құндылықтарды таратқымыз келеді, жас көшбасшыларға қоғамға қызмет етудің маңыздылығын түсіндіріп, жеткізгіміз келеді. Студенттер өздерінің НУ-да оқу мүмкіндіктерін шын ықыласпен қабылдайды және стартаптарды құру арқылы басқалар үшін жаңа жұмыс орындары мен мүмкіндіктерді ұсына отырып, қоғамға өз үлестерін қосқысы келеді.
Көптеген түлектер әлеуметтік кәсіпкерлікті таңдады. Мұнда ерекше қажеттіліктері бар балаларға арналған МамаПро – мектеп жобаларын, AquaPoint – ауылдық жерлердегі орта мектептерде тегін және таза су көздерін, Infinitebilim – ауылдық жерлерде тұратын балаларға арналған қазақ тілінде математика пәнінен онлайн-сабақтарды және т.б. жобаларды атап өтуге болады.
Біз қайда ұмтыламыз?
Біз әлі де көп нәрсені іске асыруымыз керек: біз әлемдік жетекші университеттердің қатарына қосылғымыз келеді және сол қатарға қосылуымыз керек, сондықтан біз үшін әр түрлі бағдарламалар мен барлық жоғары оқу орындарын аккредиттеу маңызды болып табылады. Біз сондай-ақ студенттік қауымдастықты, біздің болашақ көшбасшыларымыз Қазақстаннан тыс жерде болу және басқа елдердің болашақ көшбасшыларымен, осындай талантты әріптестермен байланыс орнатуымыз, сондай-ақ өмір бойы осы байланыстарды қолдау үшін интернационалдандыруымыз керек.
Университеттің негізін қалаушы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың бастамасымен НУ алдыңғы қатарлы технологиялар мен деректер негізіндегі әзірлемелердің еліміздің игілігі үшін қолданылуына баса назар аудара бастады. Асуқымды көлемдегі деректерді өңдеу, машиналық оқыту, жасанды интеллект, «ақылды» қалалардың тұжырымдамасы, Индустрия 4.0 – барлық осы бағыттар жоғары білім берудің серпінді технологияларға қалай бейімделуі керек, университеттердің құндылығын қалай жалғастыру туралы мәселе көтереді. Осындай сын-мәселелерді НУ қуана қабылдайды.
Жоғары оқу орны үшін 10 жыл – соншалықты көп уақыт емес. Бұл адамның нық қадам басқан кезеңімен тең. Бірақ біз білеміз: алға қойған мақсатымызға жету үшін біз жүгіруді және кедергілерден секіруді үйренуіміз керек және бұл кедергілер сөзсіз болады.
Биылғы көктемде біз университетті трансформациялау бағдарламасын іске қостық. Біз алдымызға жетекші және аса беделді университеттердің жаһандық рейтингіне кіруді қоса алғанда, келесі 10 жылға өршіл міндеттер қойдық. Сонымен қатар, біз Қазақстанның үздік жоғары оқу орындарымен бірге жұмыс істеу және білім мен озық тәжірибе үлгілерімен бөлісу міндетін ұстанамыз.
Біз әлемдік университеттердің шақыруын бірлесе қабылдауға және жаһандық ойыншыларды Қазақстанға келуге шақыру, қазақстандықтардың келесі буынын өзімізге ашу үшін елде сапалы зерттеу университеттерінің қуатты желісін құруға ниеттіміз. Біз өзіміздің барымыздан айырылып қалмау үшін алаңдаудың орнына, әлемнің түкпір-түкпірінен дарындар мен зиялыларды Қазақстанға тарта бергіміз келеді.
Біз баршаңызды НУ негізін қалаушының арманын іске асыратын осынау қызықты саяхатқа қосылуға шақырамыз.